Het is makkelijker schrijven over een pot geraniums dan over de vader die elke dag beweegt in ons huis. Als ik dan zit en wil schrijven en kijk, de koffiemelk die eigenlijk in de koelkast moet, het plantje dat ik kreeg omdat ik een interview, de stiften en potloden van de kleuter en de sokjes van de baby en de ramen die dringend moeten en daar – buiten – de eerste stokroos, een roze, en de stelling bij het huis van de buren en hoeveel pannen zouden er eigenlijk op een dak … en dat ik dorst heb. En dat mijn Bomamie vroeger zei als je dorst hebt moet je op het puntje van je tong bijten. En dat dat niet werkte bij mij. Ik weet niet. Zou het bij haar wel hebben gewerkt? Ik kan het haar eens vragen. Maar ik mag niet te lang wachten. Ze is al tweeënnegentig. Morgen is het vaderdag. Ik ben hier aan het uitstellen. De trucjes uit de lessen over leren studeren werken voor studenten. Maar niet voor mij. Oké?

De oude dakpannen liggen in een container op de oprit. Ik zou die wel kunnen gebruiken. Om een kruidenspiraal te maken, bijvoorbeeld. Echt een zot ding. Je stopt de pannen rechtopstaand in de aarde, de helft steekt eruit, je schikt de pannen zo dat ze een slakkenhuis vormen. In de cirkels zet je mediterrane kruiden. De pannen nemen overdag de warmte op, geven die ’s avonds weer af. Dat zou ideaal zijn voor de salie, de tijm, de oregano … maar ja, dat zal wel weer niets worden in dat mottig kaboutertuintje van ons. Echt. Hoe groot is dat ding? Vijf vierkante meter? En de helft ervan is tegels. Er is niet eens gras. Er staat niets anders in dan onkruid en vrouwenmantel. Onkruid, dus. Dan is er nog die struik die drie dagen per jaar bloeit en waar je verder niets aan hebt. En het vijvertje van de bewoners van jaren geleden, het is overwoekerd, er groeien in de lente – ocharme – drie vier gele irissen in. Dus ja, voor een schitterende kruidenspiraal van de dakpannen van de buren is er dus geen plaats. Helemaal achteraan is een soort vlonder gefabriceerd omgeven door een haagje. De planken ervan zijn ondertussen zo rot en in de winter zo glad dat je erover uitglijdt, neerknalt, op je rug in de ijzige kou blijft liggen, je niet kunt bewegen, starend naar de donkerte van het heelal tot alles ophoudt, tot de boel is afgelopen. Veel valt er tegenwoordig trouwens niet te glijden op die vlonder, want jij hebt er zo’n honderd tomatenplanten neergezet. Ik zei het nog: doe het niet! Wij leven in het noorden, dat is hier verschrikkelijk koud. Dat groeit hier niet, tomaten. Heb jij hier al tomaten zien groeien? Je wilde het per se proberen. En morgen op vaderdag ga je op onze oprit staan met een kraam met je tomatenplanten, je geeft ze gratis weg. En ik denk: ja, daar komt dus geen kat op af, hé. Dat zal kweetnie hoe zielig zijn. Maar dat kan jou niets schelen. Als er niemand komt, ga jij daar niet moeilijk over doen. Je zult het klaptafeltje leeghalen, de planten schikken in dozen, poten van het tafeltje inklappen en alles netjes opbergen. Ik zal de kinderen al die tijd achter gesloten gordijnen binnenhouden, ze zenuwachtig afleiden, ik wil niet dat ze zien dat hun vader die planten nog aan de straatstenen niet kwijtraakt … Het zal een vreselijke dag worden. 

En toen ik voor de laatste keer zei dat het met die tomatenplanten hier in het koude klimaat niets zou worden, heb je nog wat extra zaden in potjes gedaan en gezegd dat we moeten denken in mogelijkheden. Ik heb mijn schouders opgehaald en ben nijdig gaan afwassen. De grootste muis heeft je geholpen met de aarde en de zaadjes. Later heb ik je gevraagd: Wat is dat eigenlijk; denken in mogelijkheden? Dat is, zei je, het tegenovergestelde van denken in beperkingen. Maar, zei ik, dat heb je toch niet te kiezen, je ziet de mogelijkheden of je ziet ze niet. Ja, zei je, denk er maar eens over na, dan weet je het wel. Grrrr. Drie dagen later verscheen er al groen.

We waren op een speeltuintje vandaag. Dat doen wij niet voor onszelf. Het gras was er nat en wij zaten al direct met natte kousen. De oudste muis niet, haar schoentjes zijn van leer. Het toestel was vies en vol met webben. Er is hier brandweerangst!, riep de muis. Ik weet zeker dat jij nauwelijks weet wat angst is en al helemaal niet wat brandweerangst is, maar je hoorde het alarm, liep met haar en loeiende sirenes in het rond, klom op ladders die klein en door tunnels die nauw en je bluste de moeder die in een hoge toren met een baby in de armen … 

Ergens rond de middag was de moeder op, want er was was die nooit gedaan en daarnaast nog duizend dingen die maar niet veranderen. En je maakte soep en sneed brood en belegde dat met ei voor alle vrouwen met tanden in huis. En je zei hop en één-twee-drie en de tafel was weer leeg en het hoofd van de moeder ook. 

Ergens tegen het einde van de middag was de oudste muis op. Ze zat met haar puzzel en dikke tranen aan tafel. Ik moet helemaal opnieuw beginnen, het lukt me niet, er is hier te veel lawaai en het lukt me niet. De puzzel was zo goed als af en was precies wat hij moest worden. Met haar natte wang op je schouder heeft ze de laatste stukken gelegd. Je hebt haar naar boven gebracht en in bed gestopt, hebt gelezen over vos en haas en zij las het woordje pap, je bent in het donker naast haar blijven zitten, kleine en grote hand, hebt gezegd dat stilte ook goed is, dat een dag soms beter eindigt als je niet meer praat en vraagt. En ze begreep het, deed haar ogen dicht, draaide zich op haar zij, haar adem werd rustig, ze hoorde de jouwe. 

Beneden is het nog een bende. In de kamer staat een tentje, liggen knuffels en kussens over de vloer, het parcours van genestel en gewoel en kijk, kleine zus, ik zit hier. Prentjes en plaatjes uit bladen, we zien wat ze mooi vond, knipte vandaag: een bloem en een paraplu, een roodborstje en de letter L. Van jou mag dat allemaal zo blijven liggen, want als we het hadden opgeruimd dan hadden we niet in de avondzon gezeten. Ik met de kleinste, jij met de grootste op schoot. Ze lag in je armen, speelde dat ze een baby was en jij moest haar voeren. Ze glunderde, haar blote benen, jouw armen eromheen. Je drukte haar tegen je aan, de opgevouwen kleuter, ze gierde het uit. Nog een keer. Straks knijp ik je fijn, zei je. En zij weer: Nog een keer! Achter je de rabarber, morgen snijden we de stelen. Ook de radijzen gaan eruit, voor de derde keer al. De prei schiet op, de bonen boomen, je maakte een nieuwe constructie van takken en net. De oudste hoorde het woord constructie en gaf een week lang hetzelfde compliment: Papa heeft toch echt een mooie constructie gemaakt, hé. Dat heeft hij zeker. 

De kleinste drinkt aan de borst, laat los, kijkt naar het geluid, naar de vader, naar de zus, ze laat zich zachtjes door mij kriebelen, lacht ook. Die kleinste, nog zo vers en al zo helemaal bij ons, heeft mij al die maanden van binnenuit gevoeld, daarbuiten was jij voor haar de eerste. In enkele seconden: jouw vingertoppen, je handen, je armen, je hartslag en dan je bewegen, je geven aan mij. In alles die dag en de tijden errond zit jouw hier een glas en een doek en een boek en een arm en een kus in de nacht en natuurlijk en zeker en ga uit van en geloof in het goede. Het goede. 

Beneden is het dus nog een bende. In de keuken staan de potten, liggen de resten en de lege pakken. Het is al bijna donker. Ik zie het niet meer zitten. Jij gaat naar de keuken, sluit de deur. Arvo Pärt – My heart’s in the Highlands, de hartslag van de kamers daalt, ik verzin het niet, maar de lamp boven de tafel gaat ineens stemmig zwakker schijnen. De avond valt. Buxtehude – Der Herr ist mit mir, je zingt het mee, ik hoor glazen en borden en trillen. Wat vind je zo mooi aan die liederen, vraag ik later op de avond. Luister maar eens, zeg je. Ik ga weer zitten aan tafel, want mijn tekst is nog niet af. In de keuken stapel je de bakjes van de mag-ik-nog-iets-lekkers? En als we zo’n bakje vullen, komt al en-wat-mag-ik-straks? Geniet maar van wat je hebt, zeg jij dan, want voor je het weet is dat ook weer voorbij. En we hebben het van horen zeggen, maar als ze bij andere kindjes komt en ze zitten zo samen, zo met een bakje in het gras, dan zegt zij: Geniet nu maar van wat je hebt. Dat heeft ze dus van jou.

Ik zit hier nog en jij bent al boven. Gelukkig slaapt die kleinste anders raakt deze tekst niet af. Het is hier nog steeds een bende, behalve in de keuken. Ik wil trouwens niet dat je al slaapt voor ik er ben. Ik hoor je nog scharrelen. Je kijkt bij de oudste, strijkt haren en lakens glad, legt een knuffel dichtbij. Je poetst je tanden, legt een luiertje klaar voor het geval, je zit nu rechtop in bed, denkt met een boek in de hand aan de dag, kijkt richting gesloten gordijnen, hoopt dat ik niet te lang wegblijf, anders wordt het te laat en je weet, je zult hard zijn morgenochtend en onverbiddelijk. Je zult voor één keer niet als eerste opstaan om ontbijt te maken, maar vrolijk en koppig in bed blijven liggen, wachten tot ik met vermoeide kop, baby met kakluier op de arm, kleuter met ochtendhumeur achter me aan de trap op struikel met op een dansend dienblad versgeperst sap, geroosterd brood, oude kaas, zachtgekookt eitje met zout – warm gehouden onder een mutsje en een handvol aardbeien uit de tuin.

Het lot van de vader: een vuistslagje in je gezicht van je jongste als ze wakker wordt omdat ze wil drinken aan borstje. Bijkomend probleem: vader slaapt op dat moment heel diep en weet even niet wat hem overkomt. Desondanks slaat hij niet terug. 

Het lot laat niet los. Het omvat ook: vijf minuten na de kinnebakslag wakker geschreeuwd worden door de grote zus van de jongste. Ze heeft het veel te warm, wil haar slaapzak uit, drinkt haar glaasje water volledig leeg en wil als klap op de vuurpijl bij jou slapen. Dat houdt in dat zij jouw plek in beslag neemt en jij mag opzouten naar het logeerbed. Geen probleem, kan vader tenminste even rustig slapen nu. Het bed moest alleen nog volledig worden opgemaakt. Zucht.

Het lot van de vader is blijkbaar ook dat dit allemaal ’s nachts om een uur of half twee gebeurt en het de vader blijkbaar dermate activeert dat hij pas weer in slaap valt als de eerste vogels hun mondje roeren. Het is dan 5 uur in de ochtend. Op zich geen probleem, de tijd is nuttig gebruikt, de vader heeft wat stichtelijke lectuur gelezen, filmpje gekeken (aflevering van ‘Killing Eve’ dan ook nog) en zelfs wat gewerkt, iets wat hij eigenlijk in de ochtend wilde doen. Dus dat is alweer klaar. 

Enige nadeel: de moeder heeft van vaders gebrek aan slaap niets meegekregen, net zomin als de dochter die ’s nachts zijn plek innam. Rond 8 uur in de morgen maken hun schelle stemmen pal voor zijn slaapkamerdeur een einde aan zijn slaap. Tja, papa we gingen toch vandaag opruimen en schoonmaken en tomatenplanten verpotten? Komaan, tijd om op te staan! En nog blijft hij kalm. Hij staat zelfs vrolijk op. En weet plotseling heel goed wat hij voor vaderdag wil. Dit, dus. 

Dag lieve vriendin,

Je bent jarig vandaag. Je zult het trapje van vijf, zes treden van slaapkamer naar woonkamer afstappen op blote voeten of zachte slofjes, het hangt ervan af of de zon schijnt of niet. Je zult een klein beetje spanning voelen om dat ene jaar erbij en de jaarlijks weerkerende vraag of er misschien iets speciaals of zo. Je zult ook gerust zijn en weten dat de grote man samen met de kleine man en het kleine vrouwtje wat dingen hebben geregeld, geschreven of getekend, dat ze wat voor je op tafel hebben gelegd of iets hebben opgeblazen, opgehangen. Iets in goudkleur of in knalroze. Je zult breed lachen als je het ziet en met je handen zwaaien en hen van heel dichtbij in de ogen kijken en iets liefs zeggen en hen zoenen en omhelzen. Misschien hebben ze ook iets versgeperst of versgekocht, krokant en nog wat warm. Of misschien komt het er niet van, van al dat vers en versier omdat het vandaag ook gewoon vroeg dag wordt en jij ergens moet zijn en het mannetje en het vrouwtje ook gewoon snel gekamd, gevoed, gepoetst moeten worden.

Nog niet zo lang geleden hebben we voor het eerst een bericht voor elkaar ingesproken. Jij hebt toen om te beginnen op een verkeerde knop gedrukt en me een bericht gestuurd van drie seconden met enkel haai erin. Daarna kwam de rest, de warmte van de woorden en de beelden erbij. In mijn zes en jouw vier minuten zat alles van ons vroeger en zoveel van het nu. Ik van op een stoel aan tafel, sprak over hoe mijn tweede kind bijna de naam van jouw tweede kind, maar op de valreep toch niet. Ik beschreef ook mijn huiskamer wetende dat er bij jou van wasmanden, lege kartonnen dozen, stapels kranten en schaar en snippers op de grond in geen geval geen sprake van. Jij sprak terug vanuit je bed na een eerste werkdag waarop je weer op de plek mocht verschijnen die lange tijd gesloten. Twee verdiepingen onder je een man die rekt en stretcht na een rondje en die jullie deuren zal sluiten voor de nacht. In de schets van onze levens zoals ze nu zijn, waarin wij nog nauwelijks een voet bij elkaar binnen hebben gezet, kon ik je zien, daar in je bed met een frisse en lichtgekleurde pyjama en wat wallen van de dag  en plots rook ik zelfs je parfum. Ik lachte stil om de onwennigheid die ik had toen jij in de jonge dagen al spoot – ja, zeg – en ik nog nooit van mijn leven zo’n flesje van dichtbij had gezien.

In de tien minuten van spreken en drukken en drukken en luisteren, speelt zo veel verhaal tussen de woorden. Dat jij gilde en daarna de deur opendeed toen ik na jaren ineens met een kind voor de deur stond. Je hebt toen de kasten opengetrokken en van alles op tafel gezet. Dat het kind toen voor het eerst in haar leven chips heeft gegeten en daar sindsdien niet meer van af is geraakt, is tot daar. Ik heb toen tijdens de kilometers na dat bezoek gedacht aan hoe jij zo vaak in het blauw gekleed en met losse haren naast mij fietste, op weg naar dat lokaal daarboven waar we onze gedichten oefenden en brachten voor elkaar en voor de meester. En dat we dan duimen opstaken en zeiden, amai, da was mega goe, kad helehans kippevel en al. Dat jij me op mijn kamer zat uit te leggen wat wiskunde is en dat je dat thuis had voorbereid in een schrift. Je lesjes hebben toen hun vruchten afgeworpen en mij over de streep getrokken, het blijvende effect is echter minimaal. Maar dat is een kwestie van prioriteiten en eigen verantwoordelijkheid, dus geen zorgen. Ik heb ook vaak op jouw kamer gezeten, eerst een draaitrap naar omhoog. Je liet me dan dingen zien die je haalde uit een doos op wieltjes van onder het bed en we zwegen geen seconde. En jaren daarna zaten we soms in een café aan het station op hoge krukken, jij met hoge hakken en ik niet, we praatten over de zomer en wat daar allemaal goed en minder goed in was gegaan. Soms stapte één van ons dan in tranen in een auto en zei: ja, het is waar, het zal wel goed komen. Er was ook die keer dat je auto niet startte en dat je zei: Jezeke, elp mie! En dat Hij het nog deed ook.

Ik herinner me dat toen we studeerden ik eens op de ochtend van je verjaardag naar je toekwam met verse fruitsla. Er zat onder andere aardbei in. Je was zo content dat ik er nog contenter van werd. Trouwens, ik wou dit jaar weer eens zot doen. Je compleet verrassen, overvallen. Op tijd beginnen aan een goeie tekst, een prachtkaart uitzoeken, die met ruime marge versturen, zodat die voor je verjaardag in de bus valt. Dan zou ik op de envelop schrijven: let op, pas openen als je jarig bent. Maar dat is dus mislukt. De tekst is nog niet af en ik heb hier twee kaarten liggen waartussen ik niet kan kiezen. Dus.

Ik vond er laatst nog eentje van jou terug, een kaart, van werkelijk járen geleden. Je had in die tijd een groot handschrift en je schreef met verschillend gekleurde pennen dat je me het allerbeste wenst. En dat is nooit veranderd, hé? Dat wij elkaar het beste wensen. En dat we daar soms woorden voor gebruiken en soms niet. Maar voor nu, voor dit jaar, gebruik ik er eens woorden voor. Lieve vriendin van vroeger en ook wat van nu. Gefeliciteerd met je verjaardag. En het allerbeste.

Veel liefs,

Evelien

PS: Ik weet ook nog dat ik je man nog niet eens had gesproken, maar wel al wist dat hij in de badkamer een wastafel aan de muur had gehangen die na enkele dagen naar beneden is gedonderd. Is dat dan goed gekomen?

PS: Heb je nog het Bakboek voor kinderen? Je hebt het iets meer dan 20 jaar geleden van mij geleend. Het is rood, langwerpig van formaat, er staan kinderen met koksmutsen en schorten op en er staat een heel makkelijk en goed recept in voor zandkoekjes. Heb je het nog?

Er zijn lammetjes in het dorp. Ze is er niet bij weg te slaan, wil ze aaien, maar kan er niet bij. We zitten op een bankje en wijzen elkaar op zottigheden in de wei: een lam staat bovenop zijn moeder, een groot schaap gaat snuffelend van het ene lammetje naar het andere. Enkele lammetjes willen drinken, kwispelen met hun staartjes, moeder duwt ze weg. Een zwerm vliegen leeft zich uit op een verse stront. Er vliegen mezen en mussen tussen de schapen, in de lucht wat kauwtjes. De vogels vliegen laag, zegt ze. Een schaap eet gras, leunend op gebogen voorpoten. Eén lammetje is kleiner dan de andere. Verderop in de wei rent er eentje achter een ander aan. Een groot schaap blaat héél hard. Waarom, mama? En waarom hebben de schapen een rode vlek achter op hun billen? En waarom ligt dat schaap daar te wiebelen? De ruggen van enkele liggende schapen wiebelen inderdaad, schudden zachtjes heen en weer. Ze lijken wel te schudden op de maat van hun gekauw, zeg ik. Ze kauwen en ze schudden, ze kauwen en ze schudden. Wij gaan vanzelf ook heen en weer bij deze woorden, wij samen op het bankje. De kleine morrelt in de draagdoek, ik ga staan, loop op de stoep heen en weer, wrijf over haar rugje. Ik wil nog bij de schapen blijven, hoor ik achter me roepen. Ze rent me achterna, we blijven nog even staan. Ik ga de schapen zo missen, zegt ze. We zien nog hoe twee lammetjes hun kopjes onder de buik van hun moeder duwen en wild trekken om melk.

Ik zie mensen naderen. Jullie of wij, vraag ik me af. Wie stapt van de stoep af, zet de passen tot aan anderhalve meter? Zij doen het, wij blijven staan. Dank je, zeg ik. Dat ziet er gezellig uit, zegt de man. Dat is het ook, antwoord ik. Ik herken hem, zie in een flits zijn kast van een huis dat we eens bezochten, overwogen, maar waar we onszelf niet zagen leven. Ik zie weer de keuken waarin we aan tafel elk een glas water zaten te drinken, de keuken waar ik tijdens het bespreken van de dingen nog eens de prachtige schilderijen uit alle kamers van dat huis voorbij zag komen, we dronken traag ons glas leeg, zagen hoe zij ondertussen tussen ons in op het tafelblad met houten huisjes speelde. We luisterden naar hoe hij zijn vrouw verloor en al een tijdje een nieuwe vriendin … en die wandelt hier nu, op de stoep bij de schapen aan zijn arm en ik denk: dag vrouw, dag Deense vrouw, ik weet wie je bent en je bent kleiner dan ik me bij zijn verhaal had voorgesteld, hoi, ik weet waar jij ontbijt als je hier bent, ik weet dat je een eigen plek kreeg in zijn leeskamer en daar je kranten hebt naast zijn tafel waarop hij uitgeknipte artikelen etaleert en boeken op stapeltjes legt, hoi, je draagt een erg mooie trui, prachtige kleuren, zachte wol, vast zelfgebreid, maar niet een beetje te warm voor dit moment?

De kleine begint zich te strekken in de draagdoek. We moeten naar huis, zeg ik, ze wil drinken. Thuis til ik haar op, hou haar gezicht voor het mijne, snuffel, ga met mijn lippen over haar wangen. Ik schuif een stoel de schaduw in en laat haar drinken. Ze trekt zich los met gesloten ogen, opeengeperste natte lippen en gebalde vuisten in de lucht. Ik leg haar op het schapenvel, maar ze pikt het niet.

Ondertussen maakt er zich eentje gereed voor wat een groots moment gaat worden. Na een avonddouche, zonnecrème en plak van de dag weggespoeld, pyjama aan, trui eroverheen, schoenen aan en ze mag nog eventjes naar buiten om te oefenen op de echte fiets. Hij klikt de helm vast op haar hoofd en ze gaan de straat op. Ik sta met de kleine op de arm voor het raam en een halve minuut later buiten, want het is gebeurd. Ze glundert en giert, trapt razendsnel, gaat heen en weer, heen en weer in de straat. Hij rent er, handen los, met klotsende oksels achteraan. Vóór je kijken! Maar ze wil blikken vangen. Weer binnen gaan ze samen naar boven, ze komt moeilijk tot rust, hij leest nog drie verhalen en zij valt in slaap. Ze ziet er prachtig uit. Zo mooi. Het kind dat voor het eerst heeft gefietst.

Ik zit met de kleine op de bank, kijk in donkere oogjes, streel de kleine handen. Op de piano staat de mand met chocoladenoten, een mix van amandelen, sommige met pure chocolade, andere met kaneel en kokos, in papieren zakjes. Zo zorgvuldig gekozen na bestellingen bij meerdere zaken en avondjes proeven. Het zijn onze bedankjes voor wie op bezoek komt om samen met ons blij en gelukkig te zijn. Een paar weken geleden werd duidelijk dat het qua bezoek gene vetten zou worden, we hebben toen al één van de twee manden met zakjes naar boven gebracht, anders staat dat hier toch maar te staan, zei ik. We hebben toen gedacht aan de avond waarop we uiteindelijk geautomatiseerd met lepels de noten schepten, de zakjes dichtplakten met kleurrijke stickers, ze schikten in manden en ons verheugden op het uitdelen ervan. Een Nederlandse beschuit met muisjes en een Belgische dit erbovenop. Er is hier gewoon nog geen kat geweest, zeg ik later op de avond met overslaande stem. Niémand heeft haar al gezien en ze is al zo veranderd. En wat moeten we nu met al die zakjes! We weten het allebei niet. Ze zelf opentrekken? De stickers scheuren zou voelen als het breken van een zegel, de kilo’s noten avond na avond met de laatste thee wegwerken, de smaak ervan na een week niet meer waarderen, een overbelaste lever krijgen en acné bovendien. Dat krijgen we aan onszelf en later aan het kind niet uitgelegd. Papa en mama hebben toen 172 zakken noten opgegeten want er was corona. Nee serieus. Er overvalt mij een weemoed die des avonds komt en die ik wel een beetje kan verklaren.

Het kaartje kocht ik tien jaar geleden in een muffe winkel in Borgerhout. Het is één uit een setje van drie. Het bloemetjespapier streel ik al sinds de basisschool, mijn ouders hadden het liggen al van voor ik was geboren. Ik bewaar ze allebei voor een bijzondere gelegenheid die zich niet voordoet onder het gewicht van mijn verwachtingen en mijn gevoel voor láter.

Tijdens het verjaardagsontbijt schrik ik me te pletter. Tussen neus en croissant wordt iets naar me toegeschoven. De man bleek de kaart en het papier achteloos uit de kast te hebben getrokken. Ik denk nee dat kan niet, dat is voor.

Nu ik de achterkant van de kaart al tien keer heb gelezen en dapper vorder in het boek dat in bloemetjes was verpakt, vind ik het meer dan mooi wat is gebeurd. Mijn later heeft me ingehaald, is als een boemerang naar me toegevlogen, heeft me een tik vooruit gegeven. Merci, é!

Ze zitten naast elkaar aan tafel. De kleine heeft de benen onder zich geplooid, leunt voorover, steunt met de ellebogen op het tafelblad. De grote legt de handen te rusten op haar wiebelende benen, hielen gaan op en neer, de toppen van de schoenen blijven op het tapijt.

Ze zitten daar elk met een puzzel. De kleine met een grote van meer dan zestig stukken, de grote met een kleintje van twintig. De kleine zet de doos rechtop, het beeld van wat het moet worden voor zich. Voor de grote schud ik de twintig stukken uit het doosje. Kijk, zeg ik, er staat een tijger op, met haar welpje.

Even kijken waar pap is, antwoordt de grote.

Pap staat in de keuken, schenkt sap, brengt voor de kleine en de grote puzzelaar een glas, zet het neer op groene onderzettertjes. Zo komen er geen kringen, blijft de tafel schoon. De grote neemt het glas, drinkt het tot de bodem leeg. De kleine ordent de puzzelstukken. Links die van de buitenkant, rechts die voor het midden. Die met de tijger mag jij maken, hoor, oma, zegt de kleine. Ik zou wel een glaasje sap lusten, zegt oma.

De kleine zoekt de vier hoeken, legt ze voor zich neer.

Gisteren kwam hier een man, vertelt oma, en die gooide zomaar alle stukken op de grond! Zoiets doe je toch niet? Nee, zeg ik, zoiets doe je niet.

Eerst de randjes, oma, dan de binnenkant, zegt de kleine.

Nee, zegt oma.

Oma neemt het doosje met de tijgers, legt het op de rand van de tafel, fluistert in mijn richting: Die is leeg. Zat chocolade in. De kleine staat op, neemt even een pauze van het puzzelen, gaat rondjes dansen rond de bank, steekt een arm in de lucht en zingt.

Wat is dat een vrolijk kind, zegt oma, het is erg belangrijk dat je vrolijk bent.

De kleine werkt haar puzzel af, Kom eens kijken! Ze schuift de puzzel voorzichtig in de doos, doet het deksel erop. Oma komt niet kijken, stampt met een voet op de grond en sist tegen het raam: Zo wil ik niet meer!  Ze haalt haar neus op, de kleine draait zich om: Wat is er, oma?

Ik ga maar even kijken waar pap is, zegt oma. Pap staat op, laat zijn krant liggen, neemt oma’s bril van haar neus en gaat die schoonmaken. Ik zie jullie toch zo schimmig zonder bril, zegt ze, maar ik weet wel dat jullie hier zijn. Dat weet ik echt wel.

 

Sommige mensen dragen altijd zwarte kleren. Dat is voor het gemak, zeggen ze als je hen ernaar vraagt, ’t combineert goed. Of het hoorde ooit bij hun muziek en nu gewoon bij hun kleerkast. Of het is gegaan zonder noembare reden, plots waren alle kleren zwart en nu stappen ze daar niet meer vanaf. In mijn straat woont ook zo iemand, altijd in ’t zwart. Waarom weet ik niet, maar ik denk iets met weinig moeite en afleiding. Rust, dus. Wat ik wel van haar weet, is dat ze elke dag bananen eet. Dat heeft ze me verteld in de winkel, toen onze karren botsten en ik in de hare een berg bananen zag. We stonden wat in elkaars karren te staren, zwaaiden samen naar een gedeelde kennis en deelden nog wat over de traagheid of snelheid van de tijd en over hoe één woord een hele dag kan bepalen – zoals vertrek of  verstomd of verandering en hoe je dan weer tijd nodig hebt om bij te komen en dat die tijd er dan net niet is. En dat het fijn is zo tegen elkaar aan te botsen en vrijer dan plannen om te praten. Ik keek naar het stuk biologische zalm in mijn kar: €7,78. Zal ik je een bericht sturen met een tip, vroeg ze, voor als je binnenkort nog eens wat moois wil zien? Doe maar, zei ik. Tot ziens.  

Met de tip op een briefje rij ik enkele kilometers richting een schuur vol stenen. Het is er koud, maar in het midden warm. Daar straalt een kachel en een vrouw met een dikke vest en handschoenen zonder vingers. Ze kijkt hoe mensen kijken. Naar stenen die zij heeft gezocht, gebeiteld en geordend. De stenen zijn rechthoekig, ruw rondom. In het gladde bovenvlak staan woorden: vloed – vogels – rood – samen – adem – plotseling  – … Alle stenen naast en onder elkaar vormen wat de kijker wil: een zin, een zucht of iets wat was vergeten. Soms verdwijnt een woord uit een regel – gaat naar een vriend, een minnaar, een moeder – en ontstaat een nieuw verhaal. Of ik chocomelk wil, vraagt ze. Of het ook thee kan zijn, vraag ik. Dat kan. Over enkele dagen verdwijnt weer een woord uit het geheel. Dan gaat het naar een kijker die op papier kon zeggen wie de steen verdient. Ik ga aan een tafel zitten en schrijf iemand de steen toe. Mijn pen schiet uit mijn hand door de kou. Ik druk mijn vingertoppen tegen de thee.  

Weer bij een winkel. In het stuk tussen binnen en buiten loop ik tegen de vrouw uit mijn straat die altijd in ’t zwart. De schuifdeuren gaan open en dicht, raken ons elk op een arm, zetten ons stil, porren ons tot we kiezen voor buiten en tijd voor elkaar. Achter haar heg en gordijnen van riet is laatst haar poes gestorven, zegt ze. De poes ligt onder de grond, wordt gemist, maar geeft nu vrijheid. Nu kan er bewogen worden zonder dat er van alles moet worden geregeld en dat komt nu goed uit. Ik vertel over hoe de botsing met de bananen en het bericht met de tip me bewogen naar de stenen. En dat ik daar heb geschreven en wat later de steen heb gekregen om door te geven. Die laatste beweging was klein, ik schoof de steen gewoon naar de man die dichtst bij me staat. We zijn hem samen in de warme koude schuur gaan halen. In de keuken naast de schuur lag een lam in een kuip. Het was die nacht geboren, kreeg van de moeder enkel stompen en lag nu zoet te overleven op wat stro. Ons eigen lam was ook mee, keek ernaar en trachtte linken te leggen tussen pratende schapen in boeken en dat wat daar nu tussen mensen lag en melk kreeg uit een fles. Terug in de schuur kreeg de man de steen en las ik voor waarom. Hij stond er bij en probeerde linken te leggen tussen mij en zichzelf, terwijl ons lam haar vingers tussen de schuurdeur stak. Met een klein blauw duimpje en een steen met LENTE erop reden we terug naar huis. De steen heeft enkele dagen binnen, buiten, hoog en laag gelegen, de man zocht een plek waarop de steen sprekend stil kon zijn. Nu ligt de LENTE aan onze voeten, tussen de prei en de tijm. Als het regent wordt de L donker en wacht de ENTE bleek tot het weer droog wordt. In die tijd verzinnen wij vervolgen voor de L zoals ’t ons past: lam – long – lip, leven – linken – laven, lief – lengte – lijf.  

Wat mooi, zegt de vrouw in ’t zwart, en dat dat zo kan gaan. Dat een hele rij van dingen dan zomaar zorgen voor lente op een plek. En dan zwijgt ze, staart naar beton aan de overkant. En ik sta naar haar te kijken. Dan kondigt ze een omhelzing aan en vertrekt naar onze straat. Tot ziens!  

De poëtische stenen uit het werk ‘Ik ben een woord’ werden en worden bewerkt, beleefd, beletterd, bezorgd door Anjet van Linge. De constante beweging van het kunstwerk kan je volgen op ik ben een woord of haar site. 

De vrouw in ’t zwart buigt haar dagen en de dingen in haar hand met zo veel gevoel en warmte dat ze smelten, onherroepelijk iets nieuws inluiden. Ze geeft inkijk op vele plekken en ook op haar stille site. 

Ik ben een woord – Anjet van Linge

 

Vandaag is 1 april. Ik heb op de radio al drie maal gehoord dat een bericht geen grap is. Berichten die vandaag niet anders zijn dan gisteren, kunnen vandaag – anders dan gisteren – worden gehoord als een grap. Daarom krijgt een bericht vandaag al eens een voetnoot die zijn ware aard onderstreept. De voorzitster van de fietsersbond dacht dat de afgesloten afsluitdijk een grap was. Maar nee, mevrouw, er zal daar echt waar een aantal jaar niet gefietst kunnen worden. Ze overweegt een stap en dat is geen grap.

Maar belangrijker is dit: Vandaag is 1 april. Ik denk aan iemand die ik nauwelijks ken, maar van wie ik altijd zal onthouden dat hij jarig is op 1 april. Hij en ik zaten naast elkaar toen we negen waren. We zaten te schrijven, elleboog tegen elleboog, hij met links, ik met rechts. We schreven gebogen over ons blad een belangrijke tekst, eerst in ‘t klad en daarna met pen op potloodlijnen. Mijn tekst werd een tekst die ik nooit zou vergeten en die was bedoeld om vader op vaderdag gelukkig te maken. In kleine ronde letters noteerde ik zinnen met woorden als grappig en sterk. En toen vroeg mijn buur plots of ik durfde te schrijven, de volgende zin: als mijn vader me slaat, dan slaat hij me bijna dood. Natuurlijk durfde ik dat te schrijven. En dus schreef ik het.

Meester Jean-Claude las alle kladjes na op fouten, ik kreeg de mijne zonder markering terug. Toen ik mijn brief met klare stem en ingehouden lach voorlas op vaderdag, vroeg moeder hoe dit had kunnen gebeuren. Vader was er ziek van. Na de schrijfles heeft meester Jean-Claude vader trouwens nooit meer een hand gegeven.

Toen we ergens halfweg de twintig waren, stonden we plots naast elkaar voor ‘t rood licht in de stad waar we beiden klein waren geweest, mijn klasgenoot en ik. We woonden er in die jonge jaren elk aan een kant van dezelfde wijk, hij met zijn ouders en een broer in een rood huis met kiezels ernaast. Zijn moeder was altijd erg vriendelijk en erg gemaquilleerd. Voor ‘t rood licht waren ook wij vriendelijk tegen elkaar, vroegen waar we nu woonden en wat we deden. Ik heb getwijfeld of ik mijn vaderdagherinnering met hem zou delen, hem zou vertellen hoe hij met één zin die ene vaderdag regiseerde, hoe haast elk jaar zijn naam valt aan de familietafel als vader weer eens de rilling bij die regel beschrijft. Het werd groen.

Vandaag is 1 april. Ik zoek mijn jarige klasgenoot op een plek waar je met een klik ongezien alles van een ander kunt zien, ik ga door zijn berichten, zijn beelden, zie dat hij zelf in kundig klikken en kiezen de wereld grijpt, sparrentoppen scherpstelt in sneeuw en ochtendgloren, waterwegen volgt tussen stenen, stille kringen kadert in meren en een mum – een tel in de tijd in radeloos licht, de wolken tegen rotswanden neemt en een spoor in een dal in een straal in een dag.

En dan zie ik dat hij binnenkort voor het eerst vaderdag zal vieren, die dag wellicht gebogen over het kind in zijn armen, het hoofdje in de warme schelp van zijn hand, zijn gezicht dichterbij, zijn neus over de wangen zal strijken, met gesloten ogen zal ruiken, zal denken aan al wat daar in die kleinheid en de toekomst scherp zal worden, hij zal in gedachten zeggen dat leven durven is en soms een grap, dat een dag zonder geluid kan passeren, maar altijd telt en dat je hem kunt vergeten of bewaren en dat dat goed is zo.

 

In de wachtkamer van de huisarts komt een man binnen die ik meteen herken. Hij kijkt me aan, het is niet duidelijk of hij mij ook herkent. Ik blijf kijken, hij ook. Hij gaat zitten, kijkt nog steeds, ik zeg: Wij herkennen elkaar. Hij kijkt, zegt niets. Ik zeg: U kijkt mij aan en ik u, dus ik denk dat wij elkaar herkennen. Een vrouw legt haar tijdschrift opzij, raakt geboeid. De man kijkt me aan, zegt nog steeds niets. Ik hou vol, krijg het een beetje warm. Wat zeg je, vraagt hij. Ik zeg: Zondagochtend, op een matje. Hij kijkt, zegt: Oh ja, daar.  Het is nog steeds niet duidelijk of hij mij herkent. Ik vraag of hij hier ook woont, in dit dorp. Ja, zegt hij, euh nee, eigenlijk niet. Hij noemt een ander dorp. Vlakbij. Een man met een gele jas komt binnen, we zeggen allen: Goeiemorgen. De man met de gele jas zoekt in een mand een magazine dat hem aanstaat, gaat naast me zitten en leest. Ik kijk weer naar de overkant, naar de man van de zondagochtend. Hij is actief op zijn mobiel, elke tik is hoorbaar. Nu komt er iemand naar beneden van een trap. Ik herken de tred van de huisarts, wakker en snel. Hij komt de wachtkamer binnen, kijkt mij aan en knikt, draait zich om en gaat alweer richting trap. De man met de gele jas, gooit het magazine weer in de mand en gaat achter de dokter aan. Ik neem mijn jas en tas, weet dat het mijn beurt is, kijk zondagochtend aan en zeg: die is helaas iets te snel. Zondagochtend lacht, de man met de gele jas komt terug, kijkt naar de grond.

Dag dokter, zeg ik, als we in zijn kamer zijn. De dokter klikt een bestand aan. Op de tafel staan drie stempels, een nietjesmachine en een rond potje met daarin heel erg veel paperclips. Middenin de paperclips staat een schaar rechtop. Terwijl de dokter leest, kijk ik door het raam, zie licht branden in het museumkantoor aan de overkant van de straat.

Als ik op de consultatietafel zit, drukt de dokter met drie vingers op mijn vel, ik geef aan wanneer dat pijn doet. Nee. Nee. Nee. Ja. –Hier? -Ja. -Hier? -Nee. -Hier dus? -Ja. –Oké.  Daarna toont de dokter op een skelet van gelakt hout over welke plek het gaat. Hij stelt een plan van aanpak voor, vanaf stap twee kan ik het al niet meer onthouden. Ik kijk weer naar het skelet, vind het prachtig. Buiten wandelt een vrouw met een hond aan de lijn over de stoep. Ze stapt met één voet in het gras.

Is er nog iets wat je wil bespreken, vraagt de dokter. Nee, dokter. Met de deurklink in mijn hand wisselen we nog wat verschillen uit tussen Belgen en Nederlanders. Tijdens elk consult breiden we dat lijstje uit. De uitsmijter laat ik meestal aan hem. Deze keer luidt die Een beetje zuiden in het noorden is goed, dus blijf maar. Zal ik doen, dokter, zeg ik en ik ga, de brede trap af, de grote deur door. Waar zou ik na vijf jaar heen kunnen, vraag ik me af en kijk een seconde naar de vlakken en lijnen op een geografische kaart in de hal. Ik denk nog even aan de man van de zondagochtend, vraag me af of hij nog in de wachtkamer zit en of we elkaar overmorgen zullen zien en wie dan als eerste zal knikken. Ik ga twee deuren door en sta op de stoep. Ik kies links, steek de straat over, tik het witte hekje bij de museumtuin aan, zie in de kamer van een vriendin een wasrek met handdoeken, ga rechtsaf, wandel over het smalle pad. De konijnen die naast het pad hun plek hebben, zijn er niet. Ook hun hok is weg, heeft een bleke afdruk gelaten in ‘t gras. Wellicht genieten ze tijdens de kille maanden van warme binnenlucht, mogen misschien zelfs af en toe bij een kind of een moeder op schoot op de bank. De chansaars.

Ik woon nu bijna vijf jaar in Nederland. Het sentiment voor al wat Vlaams is, neemt met de jaren toe. Als ik familie in mijn geboortestreek bezoek, door de straten van mijn studentenstad wandel of in de buurt kom van de plek waar ik werkte, vertraag ik mijn pas, ga ik anders kijken. Met een treinkaartje in de hand, rugzak over een schouder, sta ik op het perron te wachten. Ik draai om mijn as, zie op een blauw inlichtingenbord een lik verf met daaronder de contouren van een diertje dat ik er ooit op tekende, ik zie het frietkot waar we vroegen of ze ook frieten verkochten en toen gierend een kleintje bestelden om te delen (*), ik zie dat de man die het gordijn achter het loket neerlaat nog steeds dezelfde is, ik zie dat de kauwgomballenbak is verdwenen. Ik stap op de trein, neem de route van thuis naar de school waar ik mijn tienerjaren doorbracht. De vertrouwde warme lucht in de wagon, het fietspad naast het spoor, de platanen op een rij, oude en nieuwe graffiti, het fabriekspand voor de fuiven waar ik niet heenging, de stadskern die dichterbij komt, de winkels, alleen Asalamsupermarkt en de tegels op het plein zijn nieuw. En dan links, rechts, weer links, rechts en nog een keer links tot … 

Ik sta op de grijze stenen in het midden van de speelplaats van het Technisch Instituut Heilige Elisabeth Grauwzusters Franciscanessen in Roeselare. Hier, op deze plek, op deze stenen, in dit vale licht van wolken en geen zon gaat een nieuw hoofdstuk beginnen. Ik draag een schort omdat het moet. De schort is lichtblauw, van synthetische stof, heeft een lengte tot net over de knie en gaat vanaf de heupen wat wijder open. Ze heeft lange mouwen die net te kort zijn. Over mijn borst gaat de schort in een V, in de rechterflank zit een gaatje waar een lint doorheen moet dat vervolgens op de rug wordt gestrikt. Op het rechterborstzakje staat mijn naam geborduurd; voornaam met daaronder familienaam. Het borduurwerk op de schort, in donkerblauw en in sierlijk aaneengeschreven letters zal het elegantste borduurwerk van de hele klas zijn. Het werd erop genaaid door buurvrouw Mieke die later tegen haar zin door mijn vader uit haar brandende garage werd gered. 

Voor me zie ik rode bakstenen wanden met hoge ramen, witte kozijnen eromheen. In de gebouwen zitten heel veel lokalen, gangen en trappen. In de gangen hangen lange smalle planken met metalen haken voor jassen en tassen. De trappen in het hoofdgebouw hebben terracottakleurige tegels, de trapleuningen zijn van hout. In het bijgebouw zijn de trappen belegd met zwarte en witte langwerpige tegels. Ik weet nog niet dat al die trappen steeds zwijgend betreden moeten worden en dat ze je ontzettend traag tot op de derde verdieping brengen nadat je onderweg de grote fotolijsten met koning Albert en koningin Paola hebt gezien en de gelakte lichtbruine kast met glas ervoor met daarachter de opgezette hermelijn met de scherpe tanden en de zwarte oogjes.  

Ik weet nog niet dat we op die trappen de strikken van elkaars schorten zullen lostrekken en daar strafstudie zullen voor krijgen. Ik weet ook nog niet dat ik op die trappen in de zomer onderweg naar een veel te warm lokaal het plan zal verzinnen om uit de les wiskunde te ontsnappen door voorover op mijn bank flauw te vallen.  

Ik sta op de grijze tegels van het Technisch Instituut Heilige Elisabeth Grauwzusters Franciscanessen in Roeselare. Ik ben vijftien jaar en ik denk dat ik een school heb gekozen die bij me past. 

(*) verkwoptjegidderierwokfrittn? – jaaaaaaa, zeg moa – eenklintjuvwotedjilnosjeblieft